Όπως και να χτίστηκαν αυτά τα αινιγματικά κτίρια, στέκονται ακόμα όρθια σε βουνοκορφές και σχεδόν απρόσιτους γκρεμούς. Κατά κάποιον τρόπο, μας φέρνουν αντιμέτωπους μ’ ένα αρχαιολογικό «τετελεσμένο γεγονός»: δεν μπορεί να χτίστηκαν … κι όμως εκεί βρίσκονται!
Το απίθανο χαρακτηριστικό του Τιαουανάκο, μιας πόλης με γιγάντια ερείπια στις ακτές της λίμνης Τιτικάκα της Βολιβίας, είναι ακριβώς το ότι χτίστηκε. Στέκεται σ’ ένα έρημο οροπέδιο σε υψόμετρο 3.870 μέτρα, ένα ύψος που προκαλεί τη ζαλάδα των ψηλών βουνοκορφών, σε όσους δεν έχουν συνηθίσει σε τέτοιο υψόμετρο. Η τοποθεσία είναι υπερβολικά ψηλή για να φυτρώσει σιτάρι, για να ζουν γάτες, για να γεννούν λευκές γυναίκες και οπωσδήποτε για έναν ολόκληρο λαό που να έχτισε και να σκάλισε τους τεράστιους ογκόλιθους που αποτελούν την πόλη. Παρ’ όλο το απίστευτο υψόμετρο, ένας αρκετά μεγάλος πληθυσμός θα πρέπει ν αέξησε εκεί γύρω καθώς αποδεικνύουν οι κλιμακωτές λοφοπλαγιές, ένα εγκαταλειμμένο λιμάνι και πάμπολα γειτονικά ερείπια.
Όταν οι Ισπανοί έφτασαν στο Τιαουνάκο, οι Ινδιάνοι Κέτσουα και Αϋμαρά που βρήκαν εκεί, δεν ήξεραν να τους πουν τίποτα άλλο για τη μεγάλη ερειπωμένη πόλη παρά μόνο ότι την είχαν χτίσει οι Θεοί. Οι Ισπανοί, εξετάζοντας προσεκτικά, ανακάλυψαν πως οι τεράστιοι πέτρινοι τοίχοι των ναών, χτισμένοι πάνω σε θεμέλια από ογκόλιθους που ζύγιζαν 100 τόνους ο καθένας, στεκόντουσαν στη θέση τους χάρη σε κάτι ασημένιες σφήνες. Οι Ισπανοί, ενθουσιασμένοι, άρχισαν να αφαιρούν αυτές τις σφήνες σε μία μεγάλης κλίμακας επιχείρηση οικοδομής. Δυστυχώς, πολλοί τοίχοι γκρεμίστηκαν με τους μεταγενέστερους σεισμούς και ένα μεγάλο μέρος της πόλης, περιλαμβανομένων σκαλιστών ογκόλιθων και αγαλμάτων, κυριολεκτικά μεταφέρθηκε με τους αιώνες που πέρασαν, για να χτιστούν άλλες οικοδομές μέσα στην ίδια πόλη της; Λα Παζ και για την υποδοχή μιας σιδηροδρομικής γραμμής. Το υπόλοιπο υλικό που γλίτωσε ήταν απλώς πολύ ογκώδες ια να μεταφερθεί.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετά υπολείμματα για να δημιουργήσουν ένα αρχαιολογικό αίνιγμα. Το απίθανο δεν είναι μόνο ότι τόσο περίπλοκα σκαλιστά μπορεί να έγιναν πάνω σε σκληρή πέτρα με πέτρινα εργαλεία, αλλά και το ότι οι πέτρες που χρησίμεψαν για την οικοδόμηση είναι τέλεια γεωμετρικά κομμένες λες και τις πελέκησαν με ατσάλινα εργαλεία. Μία πέτρινη πόρτα που υπάρχει ακόμα, την οποία οι σημερινοί Ινδιάνοι λένε
Πύλη του Ηλίου (αν και η κεντρική αναπαράσταση φαίνεται να είναι ο Θεός της Βροχής), είναι κομμένη σ’ ένα μοναδικό ογκόλιθο και είναι βαθιά σκαλισμένη με αινιγματικές φιγούρες, μερικές από τις οποίες δεν είναι τελειωμένες, λες και κάτι διέκοψε την εργασία των χαρακτών.
Η ηλικία του Τιαουανάκο αποτελεί θέμα διαμάχης και κυμαίνεται από 1.500 μέχρι 15.000 και παραπάνω χρόνια. Τα οστά ζώων που έχουν εξαφανιστεί και που βρέθηκαν εκεί κοντά δεν δηλώνουν υποχρεωτικά και την ηλικία της πόλης. Ωστόσο, όταν αναπαραστάσεις εξαφανισμένων ζώων, σαν τον τοξόδοντα, εμφανίζονται σε κομμάτια κεραμικής, τότε ενδείκνυται να επεκταθεί το χρονικό διάστημα εφόσον υπάρχει τέτοια καθορισμένη βάση. Συχνά ειπώθηκε ότι το Τιαουανάκο, ένα λιμάνι που τώρα βρίσκεται μακριά από το νερό και η λίμνη Τιτικάκα, μια βαθιά λίμνη με ωκεάνια πανίδα, βρισκόταν κάποτε στο επίπεδο της θάλασσας και ότι ξεπετάχτηκε περισσότερο από δύο μίλια ύψος στη διάρκεια των διαταραχών του φλοιού της γης, οι οποίες δημιούργησαν επίσης τη νέα οροσειρά των Άνδεων, μία θεωρία δηλαδή που ίσως μπορούσε να εξηγήσει την εγκατάλειψη του Τιαουανάκο και την ύπαρξη μιας γραμμής αλυκών αλατιού στα γύρω βουνά.
Η προέλευση του Τιαουανάκο είναι τόσο μυστηριώδης, η τοποθεσία τόσο ερημική, η οικοδόμηση τόσο ανεξήγητη, που μερικοί ερευνητές που έμεινα αρκετό καιρό για να συνηθίσουν πρώτα στο υψόμετρο, εμβάθυναν αρκετά στο μυστήριο του Τιαουανάκο με τα συμπεράσματά τους.
Μερικά απ’ αυτά αναφέρονται στην
Πύλη του Ηλίου. Η κεντρική ανθρωπόμορφη αναπαράσταση πάνω απ’ την πύλη έχει ακτίνες γύρω από το κεφάλι της και κρατάει στο κάθε χέρι συμβολικές αστραπές. Είναι περιτριγυρισμένη από 24 μικρότερες φιγούρες που την κοιτάνε φάτσα από κάθε πλευρά και μερικές μοιάζουν με ανθρώπους και άλλες με πουλιά.
Όλ’ αυτά μπορεί να έχουν κάποια ημερολογιακή ή αστρονομική χρησιμότητα όπως συμβαίνει συχνά με τα σκαλιστά των Ινδοαμερικανών. Ωστόσο, αν παρατηρήσουμε από πολύ κοντά τα καπέλα, και τα πρόσωπα μερικών από τις δευτερεύουσες φιγούρες, θα βρούμε μερικές καταπληκτικές ομοιότητες. Το ανασηκωμένο μάτι ενός από τα πλάσματα που μοιάζουν με πουλιά, θυμίζει ένα μέρος αεριωθούμενου αεροπλάνου ή υποβρυχίου, ενώ το μάτι ενός ανθρωπόμορφου πλάσματος μοιάζει να αποτελεί μέρος μιας ζωγραφιάς αναπαράστασης ενός βουτηχτή με σκάφανδρο. Αυτές οι ομοιότητες προσθέτουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον λόγω των θρύλων που λένε για ουράνιους Θεούς, που κατέβηκαν στο Τιαουανάκο και λόγω των διαδόσεων ότι υπάρχουν ερείπια κάτω από τη λίμνη Τιτικάκα τα οποία, δεν ανακάλυψε με τις υποβρύχιες εξερευνήσεις του ενός μέρους του βυθού, ο πλοίαρχος Κουστώ.
Φιγούρες σκαλισμένες στην Πύλη του Ηλίου. Μερικοί μελετητές αυτών των εντυπωσιακών αναπαραστάσεων υποστηρίζουν πως αρχαία αντίστοιχα σύγχρονων εφευρέσεων μπορούν να βρεθούν σε αυτές, οι οποίες διασώθηκαν από την αρχαιότητα βασιζόμενοι στο ότι το σχεδίασμα του ματιού της αριστερής φιγούρας μοιάζει με δύτη ή αστροναύτη, ενώ το μάτι της δεξιάς φιγούρας που θυμίζει πουλί, μοιάζει με αεριωθούμενο όχημα.
