28 Μαΐου 2010

Ανεξήγητες γνώσεις

Ένας μύθος συνηθισμένος στην αρχαιότητα λέει ότι ο Ουρανός έφαγε τα παιδιά του και μετά τα εξέμεσε. Ο φρικώδης αυτός μύθος κάλυπτε μία επιστημονική παρατήρηση γιατί όταν εφευρέθηκαν τα σύγχρονα τηλεσκόπια, μάθαμε ότι ο Ουρανός πραγματικά «κατάπινε» τους δορυφόρους του που ξαναγινόντουσαν ορατοί μόλις εμφανιζόντουσαν απ’ την άλλη μεριά. Αλλά, κάποιος, κατά κάποιον τρόπο, το είχε παρατηρήσει χιλιάδες χρόνια πριν με κάποιο είδος οπτικού μηχανήματος με τόση ισχύ ώστε να του επιτρέψει να το επισημάνει και να το καταγράψει.



Πολλοί συγγραφείς, στην εποχή που ξαναγεννιόντουσαν όλες οι γνώσεις, στην Αναγέννηση, αναρωτήθηκαν πως και από πού είχαν βρει οι αρχαίοι τέτοιες επιστημονικές πληροφορίες. Ο σερ Ουώλτερ Ράλεϋ, ο εξερευνητής, θαλασσοπόρος και επιστήμονας, αναρωτιόταν σ΄ ένα βιβλίο που έγραψε για την παγκόσμια ιστορία και που τελείωσε το 1616, πως οι αρχαίοι συγγραφείς ήξεραν για τις φάσεις της Αφροδίτης που πρόσφατα είχε ανακαλύψει ο Γαλιλαίος.

Σαν άλλο ένα εντυπωσιακό παράδειγμα αναχρονισμού, ο Τζόναθαν Σουίφτ, ενώ έγραψε τα «Ταξίδια του Γκιούλιβερ» το 1726, περιγράφει -ανεξήγητα- τα «άστρα» ή «δορυφόρους» του Άρη, που δεν ανακαλύφθηκαν παρά μόνο το 1877. Φτάνει μάλιστα να δώσει και τα στοιχεία τους: «… μερικοί αστρολόγοι … ανακάλυψαν με τον ίδιο τρόπο δύο μικρότερα άστρα ή δορυφόρους που περιστρέφονται γύρω από τον Άρη, από τους οποίους ο εσωτερικός απέχει απ’ το κέντρο του κυρίως πλανήτη, ακριβώς τρεις από τις διαμέτρους του, ενώ ο εξωτερικός πέντε. Ο πρώτος περιστρέφεται σε διάστημα δέκα ωρών και ο δεύτερος σε είκοσι μία και μισή … πράγμα που δείχνει καθαρά ότι κυβερνιόνται απ’ τον ίδιο νόμο βαρύτητας που επηρεάζει και τα άλλα ουράνια σώματα».

27 Μαΐου 2010

Τα βαβυλωνιακά βιβλία

Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι οι Βαβυλώνιοι και άλλοι αρχαίοι λαοί ήξεραν πολύ περισσότερα για την αστρονομία απ’ όσα οι φυλές που έφτασαν αργότερα σε όλο το χρονικό διάστημα απ΄ το απώτατο παρελθόν μέχρι την Αναγέννηση. Μερικές απ’ αυτές τις γνώσεις είχαν αποκτηθεί νωρίς ή κληρονομηθεί και περνούσαν στους μεταγενέστερους συχνά σαν μύθοι, φουντώνοντας κάθε τόσο και λιγάκι σε απροσδόκητες περιοχές και σε καιρούς που, λογικά, τέτοιες πληροφορίες δεν μπορούσαν να είναι γνωστές. Και ειδικότερα, θεωρείται απίθανο το ότι οι Βαβυλώνιοι χρησιμοποιούσαν σχετικά σύγχρονα τηλεσκόπια, αλλά χωρίς τηλεσκόπια πάλι, δεν θα είχαν μπορέσει να δουν, να καταγράψουν και να διδάξουν όσα αστρονομικά φαινόμενα είχαν παρατηρήσει.

Οι πρωτοπόροι στις μελέτες για τον πρώτο πολιτισμό της Μεσοποταμίας, σαν τον Ρώλινσον, ανακάλυψαν με κατάπληξη πως οι Βαβυλώνιοι ήξεραν κάτι απίθανες λεπτομέρειες για τους πλανήτες. Ο Ρώλινσον υποπτευόταν πως … «υπήρχαν ενδείξεις ότι είχαν παρατηρήσει τους τέσσερεις δορυφόρους του Δία και είχε σοβαρούς λόγους να πιστεύει ότι γνώριζαν τους επτά δορυφόρους του Κρόνου …».

Τα βαβυλωνιακά βιβλία με τη σφηνοειδή γραφή χαραγμένη πάνω σε ψημένο πηλό, μας λένε για τα «κέρατα της Αφροδίτης» που δεν φαίνονται χωρίς τηλεσκόπιο. Ο αστερισμός που ακόμα ονομάζουμε «του Σκορπιού» όπως και στην αρχαιότητα, δε μοιάζει ακριβώς με σκορπιό αλλά θα μπορούσε να παρουσιαστεί μία ομοιότητα, διότι αν κοιτάζαμε με τηλεσκόπιο, θα βλέπαμε έναν κομήτη ανάμεσα στον αστερισμό που θα παρίστανε την «ουρά» του σκορπιού. Κατά παράδοξο τρόπο, την ίδια λέξη χρησιμοποιούσαν και οι Μάγιας για να αναφέρουν τον αστερισμό του Σκορπιού, πράγμα που σημαίνει πως οι δύο αυτοί λαοί είχαν μία κοινή παράδοση ή τότε πως οι πρώτοι Μάγιας είχαν κάποιο τρόπο για να βλέπουν την ουρά του κομήτη από τα καλοχτισμένα και με ακριβή προσανατολισμό αστεροσκοπεία-παρατηρητήρια που ήταν μέσα στη ζούγκλα.

Μια αποκτημένη επιστημονική γνώση μπορεί να πάρει τη μορφή θρύλου καθώς περνάει από γενιά σε γενιά. Οι Βαβυλώνιοι και οι Σουμέριοι που προηγήθηκαν, καθώς και άλλες αρχαιότερες φυλές, είχαν παραστήσει τη μορφή και την κατά μήνα επανάληψη των ζωδιακών αστερισμών και τους έδωσαν ονόματα ανθρώπων, ή ζώων που μέχρι σήμερα αποκτούν όλο και περισσότερη σημασία σε μεγάλες μάζες λαών.

Πήλινες πινακίδες απ’ τη Μεσοποταμία έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα σε μεγάλες ποσότητες σ’ όλο τον κόσμο. Μερικές καταστράφηκαν απ΄ τις πυρκαγιές των κατακτητών ενώ άλλες απλώς ψήθηκαν λίγο παραπάνω και διατηρήθηκαν πολύ περισσότερο απ΄ τις πόλεις και τους πολιτισμούς που τις παρήγαγαν. Ένα μέρος της βασιλικής βιβλιοθήκης του Ασουρμπανιπάλ, του Ασσύριου Αυτοκράτορα, αναπαύεται στο Βρετανικό Μουσείο. Λένε ότι αυτός ο βιβλιοσυλλέκτης Αυτοκράτορας είπε κάποτε σε μία ομάδα σοφών: «εκεί, στην έρημο, πάει πολύς καιρός, υπήρχαν εξαιρετικές πόλεις, των οποίων εξαφανίστηκαν ακόμα και τα τείχη, αλλά εμείς διατηρήσαμε στοιχεία για τις γλώσσες τους πάνω στις πινακίδες μας …».

Πολλές από τις πινακίδες της βιβλιοθήκης του αυτοκρατορικού ανακτόρου της Νινευή δεν έχουν μεταφραστεί, εν μέρει, διότι δεν υπάρχουν εξειδικευμένοι μεταφραστές και εν μέρει, διότι μεγάλο μέρος των μεταφρασμένων κειμένων φαίνεται ότι αναφέρεται στα μαθηματικά και την αστρολογία. Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε τις ανεκτίμητες πληροφορίες που κρύβονται ακόμα στη σφηνοειδή γραφή των αμετάφραστων πήλινων πινακίδων.

Πράγματι, δεν υπάρχει λόγος να τις υποτιμάμε επειδή αναφέρονται συχνά στην αστρολογία, διότι η αστρολογία, που σημαίνει «γνώση των άστρων» και η αστρονομία, που σημαίνει «νόμος των άστρων», ήταν για τους αρχαίους κατοίκους της Μεσοποταμίας, μία και μόνη επιστήμη.

Ήταν ίσως στους ξάστερους ουρανούς της ερήμου που άρχισε ο άνθρωπος να μελετάει τις νύχτες την τροχιά και την επιρροή της σελήνης, των άστρων και των πλανητών, δημιουργώντας μια επιστήμη που πιθανόν να κατέληξε σε μία συστηματοποίηση του λογαριασμού του μετρήματος της ώρας, του καθορισμού του ημερολογίου, της γραφής και των προχωρημένων μαθηματικών.

Ένα βαβυλωνιακό βιβλίο μας λέει ότι «τα άστρα παίρνουν τη μορφή των ζώων» ώστε να τα θυμούνται και να τ’ αναγνωρίζουν οι άνθρωποι ευκολότερα, αλλά, καθώς οπισθοχωρεί ο πολιτισμός, μεταμορφώνονται, γίνονται ήρωες ή θεοί.

26 Μαΐου 2010

Τα βιβλία των Μάγιας

Η καταστροφή των αρχαίων ντοκουμέντων συνεχίστηκε με την με την ανακάλυψη και την κατάκτηση του Νέου Κόσμου, όταν ο Επίσκοπος Ντέγο ντε Λάντα, στο Γιουκατάν, στις αρχές του 16ου αιώνα, διέταξε να καούν όλα τα χρονικά των Μάγια που είχαν βρεθεί (οι φλοιοί των δέντρων όπου ήταν γραμμένα καιγόντουσαν ωραία) καταστρέφοντας έτσι σχεδόν σίγουρα όλα τα πιθανά κλειδιά για την αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών που είναι χαραγμένα σε πέτρες ή των τριών βιβλίων που γλύτωσαν το κάψιμο και τα οποία, το 1971, έγιναν τέσσερα όταν εμφανίστηκε άλλο ένα από «απόρρητες πηγές».

Αξίζει να σημειώσουμε ότι ο Επίσκοπος ντε Λάντα ενδιαφέρθηκε εκ των υστέρων για το υλικό που ο ίδιος είχε κάψει και, πολύ ταραγμένος έκανε μια ασυνάρτητη αρχαιολογική έρευνα πλάθοντας ένα φανταστικό αλφάβητο με τη βοήθεια των επιζώντων Μάγιας, οι οποίοι, φοβισμένοι, του έλεγαν όσα νόμιζαν πως ο ίδιος ήθελε ν’ ακούσει (το σύστημα γραφής των Μάγιας βασιζόταν σε ιερογλυφικά από τα οποία ελάχιστα έχουν διαβαστεί έως σήμερα). Αυτό το «αλφάβητο» των Μάγιας που δεν υπήρξε ποτέ, επέζησε και συνέβαλε στη μεγαλύτερη σύγχυση των ερευνητών του 19ου αιώνα. Σε μία περίπτωση, το φανταστικό αυτό αλφάβητο του ντε Λάντα χρησιμοποιήθηκε από δύο Γάλλους ερευνητές για να «μεταφράσουν» ένα μέρος από το διασωσμένο «βιβλίο» των Μάγιας, τον «Τροϊανό Κώδικα». Τόσο ο Μπρασσέρ ντε Μπουρπούρ όσο και ο Ωγκύστ λε Πλονζόν πίστεψαν ότι το απόσπασμα που μελέτησαν αναφερόταν στον καταποντισμό της «Χώρας των Πήλινων Λόφων, της Μου .. στον ωκεανό, μαζί με τα 64.000.000 κατοίκων της, εδώ και 8.060 χρόνια», θυμίζοντάς μας τη φράση που είπε ο ιστορικός Ρόμπερτ Σίλβερμπερ σε μία παρόμοια περίπτωση: «… έχει τη γοητεία της τρέλας, κάτι σαν μία τεράστια γέφυρα φτιαγμένη με οδοντογλυφίδες …».

Έχοντας υπόψη ότι υπάρχει πολύ μικρό ποσοστό αρχαίων γνώσεων που μπορούμε να εξετάσουμε, πολλά κείμενα που δεν μπορούμε να διαβάσουμε σωστά ή που τα διαβάζουμε αλλά είναι αντιγραφές αντιγραφών των πρωτότυπων ντοκουμέντων και πολύ συχνά με λάθη και παραλείψεις (οι θαλάσσιοι χάρτες της αρχαιότητας έχασαν πολλή απ’ την ακρίβειά τους με τις συνεχείς αντιγραφές) αντιλαμβανόμαστε παρ’ όλ’ αυτά ένα μυστηριώδες και ανεξήγητο χαρακτηριστικό σ’ αυτές τις επιστημονικές γνώσεις του παρελθόντος που έχουμε στη διάθεσή μας.

Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι ορισμένες αστρονομικές και επιστημονικές γνώσεις ήταν ήδη γνωστές στο απώτατο παρελθόν ενώ, σύμφωνα με τα όσα μπορούμε να κρίνουμε με βάση τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα, δεν υπήρχε τρόπος να γίνουν οι αναγκαίες παρατηρήσεις για να προχωρήσουν σε τέτοιες ανακαλύψεις. Και ακόμα περισσότερο, αφού πολλές απ’ αυτές τις γνώσεις φαίνεται ότι προέρχονται από ένα πολύ αρχαίο στάδιο ανάπτυξης ή ότι διάφορες φυλές και έθνη τις ήξεραν ήδη από τις αρχαιότερες περιόδους πολιτισμού μας, λες και ήταν κύριοι αυτών των γνώσεων με το ξεκίνημα της πολιτιστικής τους εξέλιξης και όχι ότι τις ανέπτυξαν σιγά σιγά.

25 Μαΐου 2010

Ξεχασμένες γνώσεις από την αρχαία Κίνα

Εκτός από τις καταστροφές των αρχαίων κειμένων στο Μεσογειακό κόσμο και στη Μέση Ανατολή που οφείλονται στους πολέμους, στις κατακτήσεις και στο φανατισμό, βρίσκουμε στην ιστορία της Κίνας μία καταπληκτική περίπτωση ενός και μόνο ατόμου αποφασισμένου να εξαλείψει όλο το γραπτό παρελθόν για να αποθανατίσει τον εαυτό του. Ο Σι Χουάνγκ Τι, ο Αυτοκράτορας που ενοποίησε τη δυναστεία Τσιν (η οποία έδωσε το όνομά της στην Κίνα), αποφάσισε ότι από πολιτική και ψυχολογική άποψη η ιστορία της Κίνας έπρεπε ν’ αρχίζει μ’ αυτόν. Τον τρίτο αιώνα π.Χ. διέταξε να καούν όλα τα βιβλία (ακόμα και τα βιβλία του Κομφούκιου) και έστειλε τους μορφωμένους που καθυστερούσαν το κάψιμο, στην άχαρη και συχνά μοιραία δουλειά της οικοδόμησης του Μεγάλου Τείχους. Ο Αυτοκράτορας έκανε εξαίρεση μόνο για τα βιβλία που ασχολούνταν με ιατρική, γεωγραφία και νεκρομαντεία. Επειδή ο πολιτισμός της Κίνας είχε δώσει δείγματα μεγάλης επιστημονικής προόδου στα πολύ παλιά χρόνια, δεν ξέρουμε τι γνώσεις και τι στοιχεία μπορεί να χάθηκαν, αν και ορισμένες ιατρικές εφαρμογές σαν την βελονοθεραπεία (βελονισμός) χρονολογούνται απ’ αυτές τις πανάρχαιες εποχές και χρησιμοποιούνται και ενθαρρύνονται μέχρι σήμερα από τους τωρινούς ηγέτες της Κίνας.


Η χρησιμοποίηση της πυξίδας μπορεί να θεωρηθεί σαν παράδειγμα επιστημονικής γνώσης που διατηρήθηκε με μαγικό χαρακτήρα ενώ η αληθινή της χρήση ξεχάστηκε ώσπου να ξαναεφευρεθεί. Οι Κινέζοι νεκρομάντεις χρησιμοποιούσαν ένα είδος λείας κουτάλας, μερικές φορές ζυγισμένη και άλλες φορές βάζοντάς τη να επιπλέει, για να λένε την τύχη, αλλ΄ αυτά τα αντικείμενα χρησίμευαν επίσης και για να προσδιορίζουν διευθύνσεις τόσο για τα πλοία όσο και για τα άρματα, αφού τα άκρα έδειχναν το Βορά και το Νότο, ενώ ο Νότιος Πόλος θεωρούταν από τους αρχαίους Κινέζους σαν ο σημαντικότερος (ίσως μια ανάμνηση από προηγούμενα ταξίδια).

Δεν είναι εντελώς γνωστό αν οι αρχαίοι Κινέζοι ανακάλυψαν και ανέπτυξαν τις εκρηκτικές ύλες στην Κίνα ή αν διατήρησαν τη γνώση αυτή από προγενέστερες πηγές, όπως φαίνεται να είναι η περίπτωση των αρχαίων κατοίκων της Ινδίας. Η χρήση των εκρηκτικών υλών στην Άπω Ανατολή φαίνεται να είναι πολύ αρχαιότερη απ’ όσο νομιζόταν μέχρι τώρα και μάλιστα όχι για διασκέδαση αλλά για πολεμικούς σκοπούς. Οι Ινδοί χρησιμοποίησαν κάποιο είδος εκρηκτικής ύλης εναντίον του Μεγάλου Αλεξάνδρου και οι Κινέζοι χρησιμοποίησαν εκρηκτικούς πυραύλους κατά των Μογγόλων και Τούρκων επιδρομέων. Στην πραγματικότητα, η μόνη μάχη που κέρδισε ποτέ η δυναστική Κίνα εναντίον σύγχρονων επιδρομέων έγινε στη διάρκεια των πρώτων κατακτητικών βλέψεων της Ρωσίας προς την Ανατολή, εδώ και σχεδόν 200 χρόνια, όταν άρχιζε η τελευταία δυναστεία. Είναι αλήθεια πως οι Ρώσοι είχαν κανόνια, αλλά αν και οι Κινέζοι είχαν μόνο τόξα, βέλη, σπαθιά και λόγχες για να αντισταθούν, χρησιμοποίησαν και επιθετικούς πυραύλους.

20 Μαΐου 2010

H χαμένη γνώση της ιστορίας

Υπολογίστηκε πως ούτε το 10% από τα στοιχεία της αρχαιότητας δε διασώθηκαν σε εμάς. Ωστόσο, αν λάβει κανείς υπόψη του τις δυσκολίες που παρουσιάζει η διατήρηση τέτοιων στοιχείων και τις αντιξοότητες που γνώρισαν με το πέρασμα του χρόνου, είναι θαύμα το ότι διαθέτουμε έστω και αυτά τα λίγα. Τα περισσότερα υλικά που διαθέτουμε, διασώθηκαν σε εμάς διότι ήταν κομμένα σε πέτρες, ζωγραφισμένα ή χαραγμένα σε τοίχους τάφων, σε πινακίδες από ψημένο άργιλο ή σε σφραγίδες. Συνήθως πρόκειται για κείμενα με επικήδειους ή επαινετικούς λόγους και σπάνια για φιλολογικά ή κοινωνικά σχόλια που θα μας έδιναν μία καλύτερη εικόνα για το πώς ήταν στην πραγματικότητα το παρελθόν, πράγμα που συνήθως πετυχαίνουμε από άλλες απροσδόκητες πηγές.

Το μεγαλύτερο μέρος της αρχαίας λογοτεχνίας που θα μπορούσε να έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, καταστράφηκε από τη φωτιά, είτε κατά λάθος είτε επίτηδες. Τα αρχαία βιβλία ήταν στην πραγματικότητα μακριοί πάπυροι ή κυλινδρικές περγαμηνές που φυλαγόντουσαν σε βιβλιοθήκες των διαφόρων μεγάλων μητροπόλεων ή σε ανάκτορα και μπορούσε κανείς να τα’ αντιγράψει με το χέρι για την προσωπική του βιβλιοθήκη, αν και εφόσον έπαιρνε την άδεια για να το κάνει και είχε μορφωμένους σκλάβους για ν’ αναλάβουν τη δουλειά. Το σύστημα είχε σαν συνέπεια περιορισμένο αριθμό εκδόσεων οποιουδήποτε πρωτότυπου χειρόγραφου κι έτσι τα μεγάλα αριστουργήματα μπορούσαν πιο εύκολα να χαθούν ή να καταστραφούν.

Πολλές αρχαίες βιβλιοθήκες καταστράφηκαν από πυρκαγιές και λεηλασίες, όπως στην καταστροφή της Περσέπολης, πρωτεύουσας της Περσικής Αυτοκρατορίας, που κάηκε όταν κατακτήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, στην καταστροφή των φοινικικών και καρχηδονιακών βιβλίων της βιβλιοθήκης της Καρχηδόνας από τους Ρωμαίους το 146 π.Χ. στις μεταγενέστερες λεηλασίες της Ρώμης και άλλων πόλεων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που παράκμαζε και στις μετέπειτα επανειλημμένες λαφυραγωγίες της Κωνσταντινούπολης.

Τρομερή απώλεια βιβλίων από τη φωτιά δημιουργήθηκε κατά λάθος από τον Ιούλιο Καίσαρα όταν κατέκτησε την Αλεξάνδρεια, αλλά ο Καίσαρας, συγγραφέας και ο ίδιος, αρνήθηκε αμέσως την ευθύνη και κατηγόρησε για το ολοκαύτωμα των βιβλίων τους Αλεξανδρινούς που αντιστάθηκαν στην επιδρομή του. Η βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας επέζησε της καταστροφής και ξανάγινε μεγάλο μορφωτικό κέντρο διαθέτοντας τη μεγαλύτερη βιβλιοθήκη όλου του Μεσογειακού κόσμου, μέχρι που ο Ομάρ, Τρίτος Χαλίφης του Ισλάμ, διέταξε το στρατηγό του Άμρου, που κατέκτησε την Αλεξάνδρεια το 636 μ.Χ. να χρησιμοποιήσει τα εκατομμύρια των χειρογράφων βιβλίων για να θερμάνει τα δημόσια λουτρά της πόλης (κράτησαν έξι μήνες). Λένε πως ο Χαλίφης έβγαλε της εξής απόφαση: «Τα περιεχόμενα αυτών των βιβλίων ή συμφωνούν με το Κοράνι ή όχι. Αν συμφωνούν, το Κοράνι είναι αρκετό και δεν χρειάζονται, αν δεν συμφωνούν, τότε είναι βλαβερά. Ας καταστραφούν λοιπόν».

Εκτός από τις πυρκαγιές των αρχαίων στοιχείων που ήταν συνέπειες των κατακτήσεων, πολλά άλλα καταστράφηκαν επίτηδες από τον υπερβολικό ζήλο των πρώτων χριστιανών, συχνά ύστερα από σαφείς διαταγές των επισκόπων τους, μ’ ένα σύστημα κι έναν βασικό συλλογισμό σαν κι εκείνον του Ομάρ, παρ’ όλο που ήταν κατά πολλούς αιώνες προγενέστεροι.

Άλλοι λόγοι πιο πειστικοί λόγοι την καταστροφή των αρχαίων γραπτών κειμένων ήταν η χρησιμοποίησή τους για τη γραφή νέων κειμένων, ήταν η χρησιμοποίησή τους για τη γραφή νέων κειμένων, σβήνοντας, ξύνοντας ή σκεπάζοντας τα πρωτότυπα. Αυτό συνέβη ιδιαίτερα στις αρχές του Μεσαίωνα διότι τότε οι γραφικές ύλες σπάνιζαν όλο και περισσότερο. Άλλα χειρόγραφα χρησιμοποιήθηκαν στην Αίγυπτο σαν περιτύλιγμα για μούμιες, ένας παράξενος αλλά και αποτελεσματικός τρόπος διατήρησης χειρογράφων.

18 Μαΐου 2010

Διαχωρισμός του δέρματος

Το δέρμα αποτελεί ένα σημαντικό μέρος του σώματός και οι λειτουργίες του είναι πολύ σοβαρές και πολύπλοκες. Ο καθαρισμός του δέρματος με διάφορα καλλυντικά προϊόντα εξαρτάται από τον τύπο του δέρματος που έχει κάθε άτομο. Γι αυτό το λόγο κάνουμε μία μικρή αναφορά σε κάθε τύπο δέρματος χωριστά. Το δέρμα διακρίνεται σε:
  • Μικτό
  • Λιπαρό
  • Ξηρό
  • Κανονικό
  • Ευαίσθητο
  1. Μικτό δέρμα – Το είδος αυτό του δέρματος συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά των λιπαρών και ξηρών δερμάτων. Έχει απαλή υφή, κανονικούς πόρους, οι ιδρωτοποιοί και οι σμηγματογόνοι αδένες λειτουργούν κανονικά έχοντας υπερέκκριση σμήγματος.
    Λιπαρότητα παρουσιάζεται στο μέσο του μετώπου, τα πτερύγια μύτης, την άκρη του πώγωνα, ενώ στις παρειές, τους κροτάφους και το λαιμό υπάρχουν χαρακτηριστικά ξηρού δέρματος. Η λιπαρότητα του μικτού δέρματος με την πάροδο των χρόνων εξαλείφεται. Στο μικτό δέρμα στα λιπαρά σημεία χρησιμοποιούμε τις μεθόδους προστασίας για λιπαρά δέρματα ενώ στα ξηρά σημεία τις μεθόδους προστασίας για ξηρά δέρματα. Στον τύπο αυτό του δέρματος η ενυδάτωση είναι απαραίτητη καθώς και η χρήση συσφικτικών και ρυθμιστικών προϊόντων για την έκκριση σμήγματος.
  2. Λιπαρό δέρμα – Στο λιπαρό δέρμα, οι σμηγματογόνοι αδένες υπερέκκριση-λειτουργούν και διαστέλλουν τους πόρους. Το φαινόμενο αυτό εμφανίζεται εντονότερα στο μέτωπο, στη σιαγόνα ή πώγωνα και στις περιοχές γύρω από τη μύτη.
    Η επιδερμίδα έχει θαμπή όψη. Το σμήγμα που παράγεται μπορεί να ενωθεί με τα νεκρά κύτταρα του δέρματος και οξειδώνεται με αποτέλεσμα να δημιουργούνται φαγέσωρες.
    Οι φαγέσωρες αποτελούν συχνά την αιτία για εστίες μικροβίων και ακμή. Ο καθαρισμός πρωί και βράδυ είναι η βασική αρχή για μια αποτελεσματική φροντίδα.
  3. Ξηρό δέρμα – Το ξηρό δέρμα χαρακτηρίζεται από τραχύτητα που παρουσιάζεται στην υφή, είναι λεπτό και διαφανές χωρίς καθόλου πόρους. Πολλές φορές διαφαίνεται το υποδερμικό φλεβικό δίκτυο. Συχνότατα δημιουργούνται ρυτίδες πολλές και επιφανειακές που προλαμβάνονται με τη χρήση ειδικών ουσιών.
    Η ξηρότητα οφείλεται στη μειωμένη έκκριση των σμηγματογόνων ή των ιδρωτοποιών αδένων. Οφείλεται επίσης στην κακή διατροφή και αφυδάτωση του οργανισμού.
    Η ξηρότητα που παρουσιάζεται στο δέρμα μπορεί να είναι γενετική ή να οφείλεται στη φυσική γήρανση του δέρματος ή να προέρχεται από το περιβάλλον. Η ποσότητα του νερού στο δέρμα εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ του τρόπου ζωής που ακολουθούμε (διατροφή, κάπνισμα κλπ) και του περιβάλλοντος (αέρας, ήλιος, ατμοσφαιρική ρύπανση). Η διαταραχή αυτής της ισορροπίας, μπορεί να προκαλέσει αφυδάτωση.
    Το ξηρό δέρμα χρειάζεται προϊόντα για ενυδάτωση, τροφή, σύσφιξη και μεγάλη προσοχή για να διατηρηθεί χωρίς προβλήματα.
    Αιτίες που μπορούν να μετατρέψουν ένα δέρμα από κανονικό σε ξηρό είναι η κακή χρήση των καλλυντικών, ακατάλληλες κρέμες στυπτικές, λοσιόν, παρατεταμένη ηλιοθεραπεία και ελλιπής διατροφή.
  4. Κανονικό δέρμα – Το κανονικό δέρμα δεν παρουσιάζει προβλήματα. Λίγα άτομα ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Με την πάροδο του χρόνου η επιδερμίδα αλλάζει. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής αλλάζει τον τύπο του δέρματος. Η κακή διατροφή, η μόλυνση του περιβάλλοντος, το άγχος και η έλλειψη βιταμινών, προκαλούν αυτή την αλλαγή. Τότε χρησιμοποιούμε προϊόντα πλούσια σε βιταμίνες, υδατικά συστατικά και αμινοξέα.
    Εκτός από τα τονωτικά συστατικά, φροντίζουμε να μην παραλείπουμε ποτέ τον καθαρισμό και την τόνωση του δέρματος.
  5. Ευαίσθητο δέρμα – Το ευαίσθητο δέρμα είναι λεπτό, διάφανο και παρουσιάζει πολύ εύκολα αλλεργίες (ερύθημα), ενώ επίσης ερεθίζεται πιο συχνά από όσο οι υπόλοιποι τύποι δέρματος. Είναι απαραίτητη η σωστή φροντίδα της επιδερμίδας ώστε να ισορροπήσει και να αντιμετωπίσει τους μικροερεθισμούς. Πολύ σημαντικός είναι ο καθαρισμός του προσώπου και πρέπει να γίνεται με καλλυντικά προϊόντα που θα έχουν επιλεγεί με μεγάλη προσοχή.

13 Μαΐου 2010

Διατηρήστε το δέρμα σας νεανικό

Η προστασία του δέρματος είναι καλύτερα να ξεκινά από την παιδική ηλικία, ωστόσο, σε οποιαδήποτε ηλικία μπορεί να ξεκινήσει κανείς να λαμβάνει τις απαραίτητες προφυλάξεις για να βοηθήσει την προστασία του δέρματος, να το διατηρήσει υγιές και νεανικό και να καθυστερήσει, όσο γίνεται, τις επιπτώσεις της γήρανσης. Στη συνέχεια δίνονται κάποιες μέθοδοι που μπορούν να συντελέσουν προς αυτήν την κατεύθυνση:

Μείωση της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία – Η ελάττωση της έκθεσης στο φως του ήλιου είναι το σημαντικότερο πράγμα που μπορεί να κάνει κανείς για να προστατεύσει το δέρμα και να το κάνει να δείχνει πιο νεανικό. Γι αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιεί κανείς αντηλιακό με δείκτη προστασία τουλάχιστον 15 όταν βρίσκεται στην ύπαιθρο και να προστατεύει το πρόσωπο με ένα καπέλο με γείσο. Θα πρέπει κανείς να προσπαθήσει να αποφύγει τον ήλιο μεταξύ 10 το πρωί και 4 το απόγευμα που είναι η πιο επικίνδυνη για την υπεριώδη ακτινοβολία.

Προστασία του προσώπου από την ξηρότητα – Το γηρασμένο δέρμα μπορεί να είναι ξηρό και ευερέθιστο. Χρησιμοποιείστε προϊόν ενυδάτωσης που περιέχει παραφίνη ή λανολίνη αμέσως μετά το μπάνιο. Επίσης, χρησιμοποιήστε πιο ήπιο σαπούνι και χλιαρό αντί για ζεστό νερό που ξηραίνει λιγότερο την επιδερμίδα.

Πιείτε πολύ νερό – Πίνοντας αρκετό νερό σ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας εξασφαλίζετε καλύτερη ενυδάτωση του σώματος και βοηθάτε να μειωθεί η ξηρότητα του δέρματος. Γιατροί και διατροφολόγοι συνιστούν τουλάχιστον 6-8 ποτήρια νερό την ημέρα.

Τρώτε υγιεινά – Η υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή θα ωφελήσει το σώμα και το δέρμα σας. Φρούτα και λαχανικά είναι ιδιαίτερα σημαντικά για να προλάβουν πρόωρη γήρανση του δέρματος, δεδομένου ότι περιλαμβάνουν αρκετά αντιοξειδωτικά.

Άσκηση – Η άσκηση βοηθά τη λειτουργία των αγγείων που μπορούν να μειώσουν την πρόωρη γήρανση. Επίσης αυξάνει το οξυγόνο στους ιστούς και κάνει το δέρμα να δείχνει πιο νέο και υγιές.

Σταματήστε το κάπνισμα – Η διακοπή του καπνίσματος σε οποιαδήποτε ηλικία ελαττώνει την περαιτέρω καταστροφή του δέρματος.

Ασκήσεις προσώπου για να βελτιωθεί ο τόνος του δέρματος.

Διαλογισμός – Καταπολεμά το «στρες» και χαλαρώνει το νευρικό σύστημα.

Rejuvance – Αποκαθιστά πιο νεανική εμφάνιση του δέρματος.

Υποβοηθητικά προϊόντα

Στη συνέχεια αναφέρονται ορισμένα ενεργά συστατικά εμπορικών προϊόντων που μπορούν να βοηθήσουν το δέρμα σας να δείχνει νεανικό και υγιές:

Άλφα-υδροξέα (ΑΗΑ) – Τα οξέα αυτά δημιουργούν μια ελαφριά απολεπιστική δράση (peeling), αφαιρώντας τα επιφανειακά κύτταρα και αποκαλύπτουν έτσι το πιο φρέσκο δέρμα. Τα ΑΗΑ είναι συνήθως παράγωγα φρούτων ή γαλακτοκομικών και περιέχονται πλέον σε πολλά προϊόντα ενυδάτωσης. Η χρήσης του στο πρόσωπο είναι ασφαλής. Μερικές φορές ονομάζονται γαλακτικά οξέα όταν προέρχονται από γαλακτοκομικά προϊόντα.

Ρετινόλη – Σχετική με τη βιταμίνη Α, η ρετινόλη περιέχεται σε πολλές κρέμες και μπορούν να δημιουργήσουν μια παροδική τόνωση του δέρματος, μειώνοντας την εμφάνιση των λεπτών γραμμών και των ρυτίδων.

Αντιοξειδωτικά – Τοπικής χρήσης αντιοξειδωτικές βιταμίνες όπως οι βιταμίνες C και Ε μπορούν να βοηθήσουν τα κύτταρα να αποκαταστήσουν ζημιές που έχουν προκληθεί από την υπεριώδη ακτινοβολία ή από το κάπνισμα. Σαν αποτέλεσμα, το δέρμα μπορεί να δείχνει πιο απαλό και λαμπερό.

Ammonium Lactate – Χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό ξηρών, σκληρών λεκέδων του δέρματος.

Ceramide – Η ουσία αυτή αρχίζει να χρησιμοποιείται πολύ στις καλλυντικές κρέμες που βοηθούν το δέρμα να δείχνει νεώτερο. Βοηθά το δέρμα να συγκρατεί τα φυσικά ενυδατικά λιπίδια και συντελεί στη μείωση της καταστροφής των κυττάρων του δέρματος.

Gingo Biloba – Η δράση του φυσικού αυτού εκχυλίσματος βοτάνων δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά, αλλά επιδιώκει να τονώσει την κυκλοφορία, κάνοντας το δέρμα να φαίνεται πιο ροδαλό και καθαρό.

11 Μαΐου 2010

Γήρανση του δέρματος

Στην εφηβεία ή όταν είμαστε πολύ νέοι, οι περισσότεροι από εμάς σπάνια σκεπτόμαστε το δέρμα μας και τη διαδικασία γήρανσης που κάποια μέρα θα επηρεάσει την κατάσταση και την εμφάνισή του. Παρ’ όλ’ αυτά, λίγο μετά τα 20 μας χρόνια οι ηλικιακές αλλαγές θ’ αρχίζουν να εμφανίζονται στο δέρμα μας και θα ενταθούν καθώς θα περνάμε στα 30, τα 40, τα 50 και περισσότερο.

Ποτέ δεν είναι αργά για ν’ αρχίσουμε να περιποιούμαστε το δέρμα μας και να το προστατεύσουμε από τη μελλοντική φθορά. Αν και το δέρμα θα συνεχίσει να γερνάει, μπορεί κανείς να πάρει κάποιες προφυλάξεις ή να χρησιμοποιήσει κάποια προϊόντα που βοηθούν ώστε το δέρμα να εξακολουθήσει να δείχνει υγιές, δροσερό και νεανικό.

Πως αλλάζει το δέρμα με την ηλικία

Πλησιάζοντας τα 30, η παραγωγή του σώματος σε κολλαγόνο και ελαστίνη (δύο ουσίες που δίνουν στο δέρμα σφρίγος και ελαστικότητα) αρχίζει να επιβραδύνεται. Ένα νεαρό άτομο που διαθέτει αρκετή ποσότητα κολλαγόνου και ελαστίνης έχει δέρμα σφιχτό, απαλό, λείο, χωρίς ρυτίδες. Με την ηλικία, η απώλεια κολλαγόνου και ελαστίνης κάνει το δέρμα πιο χαλαρό και λιγότερο ελαστικό.

Ταυτόχρονα, τα κύτταρα λίπους κάτω από το δέρμα μπορεί ν’ αρχίσουν να εξαφανίζονται. Με την απώλεια αυτού του υποστηρικτικού λίπους, του κολλαγόνου και της ελαστίνης, σε συνδυασμό με τη βαρύτητα, το δέρμα αρχίζει να σακουλιάζει και να δημιουργεί ρυτίδες. Επίσης, το δέρμα, συν τω χρόνω, χάνει την ικανότητα του να ενυδατώνεται και να κατακρατεί υγρασία, να γίνεται πιο στεγνό και ίσως αποκτά ξηρές, ερεθισμένες κηλίδες.

Με την ηλικία έρχονται και οι γνωστές γραμμές και ρυτίδες που συνδέουμε με τη γήρανση: γραμμές ανάμεσα στα φρύδια, γραμμές που εξακτινώνονται γύρω από τις γωνίες των ματιών αρχίζουν να εμφανίζονται με αποτέλεσμα μόνιμων μικροσυσπάσεων των μυών.

Οι συνήθειες και το δέρμα μας

Εκτός από τη φυσική διαδικασία γήρανσης που επηρεάζει την κατάσταση του δέρματός μας, κάποιες συνήθειες καταστρέφουν επίσης το δέρμα μας.

Η έκθεση στον ήλιο είναι η πιο καταστροφική εξωτερική αιτία που επηρεάζει την κατάσταση και την υγεία του δέρματός μας και είναι η κύρια αιτία πρόωρης γήρανσης του δέρματος (φωτογήρανση) και των διάφορων μορφών καρκίνου του δέρματος. Στην πραγματικότητα, πολλά από τα χαρακτηριστικά που συνδέουμε με τη γήρανση του δέρματος δεν είναι παρά αποτελέσματα της έκθεσης στην ηλιακή ακτινοβολία και όχι της φυσικής διαδικασίας γήρανσης. Η φωτογήρανση μπορεί να προκαλέσει πολλά προβλήματα στο δέρμα όπως λεπτές ρυτίδες, κηλίδες (πανάδες κ.α.), διεύρυνση των αγγείων, σκασμένο δέρμα κλπ.

Το κάπνισμα επίσης βλάπτει το δέρμα. Προκαλεί στένωση των αγγείων στην επιφάνεια του δέρματος, γεγονός που μειώνει την αιμάτωση και την οξυγόνωση του δέρματος παρεμποδίζοντας την απομάκρυνση των ρύπων και των νεκρών κυττάρων. Η διαδικασία αυτή συμβάλλει στη μείωση κολλαγόνου και ελαστίνης και παρεμποδίζει την επανορθωτική δράση της βιταμίνης Α, δίνοντας στο δέρμα γκριζωπή χροιά και σκληρή υφή. Οι γκριμάτσες που αναγκαστικά κάνει ο καπνιστής δημιουργούν ρυτίδες κυρίως γύρω από τα χείλη, αλλά και τα μάτια καθώς μισοκλείνουν για ν’ αποφύγουν τον καπνό.

Συνηθισμένα σημάδια της γήρανσης του δέρματος.

Καθώς το δέρμα γερνάει, και συσσωρεύει την αρνητική επίδραση της έκθεσης στον ήλιο και άλλων συνηθειών, μπορούν να εμφανισθούν διάφορες αλλοιώσεις στο δέρμα μεταξύ των οποίων:

Κηλίδες – δηλαδή επίπεδους καφετί λεκέδες που συνήθως εμφανίζονται στο πρόσωπο, τα χέρια, την πλάτη και τα πόδια. Οι κηλίδες αυτές δεν είναι επικίνδυνες, ούτε αποτελούν σύμπτωμα ηπατικής δυσλειτουργίας. Αν, παρ’ όλ’ αυτά διαπιστώσετε κάποια σκούρα κηλίδα με ακανόνιστο (όχι στρογγυλεμένο) περίγραμμα, καλό θα ήταν να επισκεφτείτε δερματολόγο προκειμένου να σιγουρευτείτε ότι δεν πρόκειται για μελάνωμα.

Μελανιές. Το γηρασμένο δέρμα μελανιάζει ευκολότερα από το νεανικό δέρμα και χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να αποκατασταθεί. Οι μελανιές που δεν υποχωρούν μετά από μία εβδομάδα περίπου, πρέπει ν’ αξιολογηθούν από δερματολόγο.

Ρυτίδες. Καθώς το δέρμα γίνεται λιγότερο ελαστικό, αρχίζει να ζαρώνει , ιδιαίτερα γύρω από τα μάτια, το στόμα, το μέτωπο και τα μάγουλα.

Ευρυαγγία – ορατή στα διευρυμένα αγγεία του προσώπου, συνηθισμένη περίπτωση της μακρόχρονης έκθεσης στον ήλιο.

Κερατίνωση – υπερτροφία της κερατίνης στις επιφανειακές στοιβάδες του δέρματος που εμφανίζεται σαν άγρια κοκκινωπά και καφέ εξογκώματα, αποτέλεσμα της έκθεσης στον ήλιο, που αποτελούν συχνά προκαρκινικές μορφές.

Αγγείωμα – κόκκινο εξόγκωμα που προκαλείται από διευρυμένα αγγεία. Είναι ακίνδυνα και απαντώνται στο 85% των ατόμων που έχουν ξεπεράσει τη μέση ηλικία.

10 Μαΐου 2010

Ο Συνδετικός Ιστός

Το χόριο αποτελείται κυρίως από συνδετικό ιστό. Για να καταλάβουμε λοιπόν τι συμβαίνει στο δέρμα μας με το πέρασμα του χρόνου, πρέπει να εξετάσουμε λεπτομερώς αυτό το σύνθετο υλικό. Ο συνδετικός ιστός προσφέρει προστασία και υποστήριξη και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του σώματός μας. Αν δούμε στο μικροσκόπιο τον συνδετικό ιστό του χορίου, μοιάζει με ένα σύμπλεγμα από ίνες. Οι βασικές ίνες αποτελούνται από κολλαγόνο και είναι πολύ ανθεκτικές και ελαστικές. Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που υπάρχει σε αφθονία στον οργανισμό και αποτελείται περίπου το 70% του συνδετικού ιστού. Οι ίνες κολλαγόνου είναι ιδιαίτερα δυνατές και αντέχουν στην πίεση και το τράβηγμα, ενώ ταυτόχρονα χαρίζουν ελαστικότητα στον ιστό.


Μαζί με τις ίνες κολλαγόνου υπάρχουν πιο λεπτές, ελαστικές ίνες που αποτελούνται από ελαστίνη, ουσία που αυξάνει την ανθεκτικότητα και την ελαστικότητα του συνδετικού ιστού. Οι ίνες ελαστίνης είναι μικρότερες από τις ίνες κολλαγόνου και αποτελούνται περίπου το 5% του χορίου. Μπορούν να τεντωθούν μέχρι και 150% του μήκους τους χωρίς να σπάσουν και αυτός είναι ο λόγος που το δέρμα δε σπάει όταν κάποιος παίρνει βάρος ή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι δύο αυτοί τύποι ινών δίνουν ελαστικότητα και δομή στο δέρμα και διατηρούν τη σάρκα λεία και σφιχτή.

Οι δέσμες κολλαγόνου και ελαστίνης ακολουθούν συγκεκριμένη διάταξη σε διαφορετικά σημεία του σώματος. Για ν’ ανακαλύψετε την κατεύθυνση, τσιμπήστε ένα σημείο του δέρματος και παρατηρήστε πως σχηματίζονται οι ρυτίδες. Μετά από κάποια ηλικία, οι ρυτίδες γίνονται μόνιμες. Ένα τραύμα στην επιδερμίδα που χωρίζει παράλληλες δέσμες ινών κολλαγόνου χωρίς να τις κόψεις, θα επουλωθεί αφήνοντας ένα ανεπαίσθητο σημάδι. Ένα τραύμα όμως που κόβει κάθετα τις δέσμες ινών θ’ αφήσει μια μεγάλη ουλή.

Παρόλο που η επιδερμίδα γερνάει με συγκεκριμένο ρυθμό, τα συμπτώματα γίνονται πιο ορατά μετά τα σαράντα. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους. Όταν είμαστε νέοι, οι ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης είναι πολύ δυνατές και ελαστικές, με τον καιρό όμως αυτά τα χαρακτηριστικά μειώνονται. Με το πέρασμα του χρόνου τα κύτταρα που παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη αρχίζουν ν’ ατροφούν, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται ο αριθμός ινών. Οι υπόλοιπες ίνες μπορεί να σπάσουν, ενώ άλλες θα σχηματίσουν πτυχώσεις που θα τις ακινητοποιήσουν δημιουργώντας μια άμορφη μάζα. Με τον τρόπο αυτό η ροή υγρών στο χόριο δεν μπορεί πλέον να γίνει κανονικά, ελαττώνεται η ελαστικότητα και οι ίνες δεν μπορούν να κινηθούν και να τεντωθούν ελεύθερα, ακολουθώντας τους μυς του προσώπου.

Στην φυσιολογική τους κατάσταση, οι ίνες ελαστίνης επανέρχονται αμέσως όταν τεντωθούν, διατηρώντας έτσι το δέρμα σφριγηλό. ,ε το πέρασμα του χρόνου όμως, χάνουν ένα μέρος της ελαστικότητάς τους, φθείρονται και σχηματίζουν ανομοιόμορφες δέσμες. Όταν πλέον οι ίνες αυτές σκληρύνουν και ελαττωθούν, το δέρμα χαλαρώνει. Οι κινήσεις των μυών που χρόνια τώρα μας κάνουν να χαμογελάμε ή να συνοφρυωνόμαστε αποτυπώνονται στην επιδερμίδα με τη μορφή πτυχώσεων και ρυτίδων, ειδικά στο μέτωπο και γύρω από το στόμα και τα μάτια.

Μια άλλη αιτία γήρανσης του δέρματος στο πρόσωπο είναι ότι σκληραίνει η ζελατινώδης μεσοκυττάρια ουσία. Οι αλυσίδες των μορίων που την αποτελούν ομογενοποιούνται, ελαττώνοντας κι άλλο την ελαστικότητα της επιδερμίδας. Σα να μην έφτανε αυτό, ο συνδετικός ιστός του χορίου μπορεί να κολλήσει το δέρμα στους ιστούς που περιβάλλουν τους μύες και τα οστά. Το αποτέλεσμα είναι το πρόσωπο να δείχνει κομμένο και στεγνό. Με τον καιρό εμφανίζονται και άλλα αποτελέσματα. Το υποδόριο λίπος ελαττώνεται, οι μύες μαζεύουν και μειώνεται η περιεκτικότητα του δέρματος σε νερό, με αποτέλεσμα το δέρμα να δείχνει αφυδατωμένο και χαλαρό. Ακόμα, τα νεκρά κύτταρα δεν αντικαθιστούνται κανονικά κι η εξωτερική επιφάνεια της επιδερμίδας αποκτάει ανομοιόμορφη όψη.

6 Μαΐου 2010

Αντίο


Ας μην πούμε τίποτα σήμερα, ας μείνουμε σιωπηλοί.
Για τις τρεις ψυχές που έφυγαν.
Αντίο ...

3 Μαΐου 2010

Ο Συνδετικός Ιστός

Το χόριο αποτελείται κυρίως από συνδετικό ιστό. Για να καταλάβουμε λοιπόν τι συμβαίνει στο δέρμα μας με το πέρασμα του χρόνου, πρέπει να εξετάσουμε λεπτομερώς αυτό το σύνθετο υλικό. Ο συνδετικός ιστός προσφέρει προστασία και υποστήριξη και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του σώματός μας. Αν δούμε στο μικροσκόπιο τον συνδετικό ιστό του χορίου, μοιάζει με ένα σύμπλεγμα από ίνες. Οι βασικές ίνες αποτελούνται από κολλαγόνο και είναι πολύ ανθεκτικές και ελαστικές. Το κολλαγόνο είναι μια πρωτεΐνη που υπάρχει σε αφθονία στον οργανισμό και αποτελείται περίπου το 70% του συνδετικού ιστού. Οι ίνες κολλαγόνου είναι ιδιαίτερα δυνατές και αντέχουν στην πίεση και το τράβηγμα, ενώ ταυτόχρονα χαρίζουν ελαστικότητα στον ιστό.


Μαζί με τις ίνες κολλαγόνου υπάρχουν πιο λεπτές, ελαστικές ίνες που αποτελούνται από ελαστίνη, ουσία που αυξάνει την ανθεκτικότητα και την ελαστικότητα του συνδετικού ιστού. Οι ίνες ελαστίνης είναι μικρότερες από τις ίνες κολλαγόνου και αποτελούνται περίπου το 5% του χορίου. Μπορούν να τεντωθούν μέχρι και 150% του μήκους τους χωρίς να σπάσουν και αυτός είναι ο λόγος που το δέρμα δε σπάει όταν κάποιος παίρνει βάρος ή στη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Οι δύο αυτοί τύποι ινών δίνουν ελαστικότητα και δομή στο δέρμα και διατηρούν τη σάρκα λεία και σφιχτή.

Οι δέσμες κολλαγόνου και ελαστίνης ακολουθούν συγκεκριμένη διάταξη σε διαφορετικά σημεία του σώματος. Για ν’ ανακαλύψετε την κατεύθυνση, τσιμπήστε ένα σημείο του δέρματος και παρατηρήστε πως σχηματίζονται οι ρυτίδες. Μετά από κάποια ηλικία, οι ρυτίδες γίνονται μόνιμες. Ένα τραύμα στην επιδερμίδα που χωρίζει παράλληλες δέσμες ινών κολλαγόνου χωρίς να τις κόψεις, θα επουλωθεί αφήνοντας ένα ανεπαίσθητο σημάδι. Ένα τραύμα όμως που κόβει κάθετα τις δέσμες ινών θ’ αφήσει μια μεγάλη ουλή.

Παρόλο που η επιδερμίδα γερνάει με συγκεκριμένο ρυθμό, τα συμπτώματα γίνονται πιο ορατά μετά τα σαράντα. Αυτό οφείλεται σε διάφορους λόγους. Όταν είμαστε νέοι, οι ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης είναι πολύ δυνατές και ελαστικές, με τον καιρό όμως αυτά τα χαρακτηριστικά μειώνονται. Με το πέρασμα του χρόνου τα κύτταρα που παράγουν κολλαγόνο και ελαστίνη αρχίζουν ν’ ατροφούν, με αποτέλεσμα να ελαττώνεται ο αριθμός ινών. Οι υπόλοιπες ίνες μπορεί να σπάσουν, ενώ άλλες θα σχηματίσουν πτυχώσεις που θα τις ακινητοποιήσουν δημιουργώντας μια άμορφη μάζα. Με τον τρόπο αυτό η ροή υγρών στο χόριο δεν μπορεί πλέον να γίνει κανονικά, ελαττώνεται η ελαστικότητα και οι ίνες δεν μπορούν να κινηθούν και να τεντωθούν ελεύθερα, ακολουθώντας τους μυς του προσώπου.

Στην φυσιολογική τους κατάσταση, οι ίνες ελαστίνης επανέρχονται αμέσως όταν τεντωθούν, διατηρώντας έτσι το δέρμα σφριγηλό. ,ε το πέρασμα του χρόνου όμως, χάνουν ένα μέρος της ελαστικότητάς τους, φθείρονται και σχηματίζουν ανομοιόμορφες δέσμες. Όταν πλέον οι ίνες αυτές σκληρύνουν και ελαττωθούν, το δέρμα χαλαρώνει. Οι κινήσεις των μυών που χρόνια τώρα μας κάνουν να χαμογελάμε ή να συνοφρυωνόμαστε αποτυπώνονται στην επιδερμίδα με τη μορφή πτυχώσεων και ρυτίδων, ειδικά στο μέτωπο και γύρω από το στόμα και τα μάτια.

Μια άλλη αιτία γήρανσης του δέρματος στο πρόσωπο είναι ότι σκληραίνει η ζελατινώδης μεσοκυττάρια ουσία. Οι αλυσίδες των μορίων που την αποτελούν ομογενοποιούνται, ελαττώνοντας κι άλλο την ελαστικότητα της επιδερμίδας. Σα να μην έφτανε αυτό, ο συνδετικός ιστός του χορίου μπορεί να κολλήσει το δέρμα στους ιστούς που περιβάλλουν τους μύες και τα οστά. Το αποτέλεσμα είναι το πρόσωπο να δείχνει κομμένο και στεγνό. Με τον καιρό εμφανίζονται και άλλα αποτελέσματα. Το υποδόριο λίπος ελαττώνεται, οι μύες μαζεύουν και μειώνεται η περιεκτικότητα του δέρματος σε νερό, με αποτέλεσμα το δέρμα να δείχνει αφυδατωμένο και χαλαρό. Ακόμα, τα νεκρά κύτταρα δεν αντικαθιστούνται κανονικά κι η εξωτερική επιφάνεια της επιδερμίδας αποκτάει ανομοιόμορφη όψη.